Opstipacija (zatvor)
16. April 2025.
Gubitak apetita
22. April 2025.Rak debelog creva je jedan od najčešćih i najopasnijih oblika raka u svetu u savremono doba. Karcinom debelog creva je prvi ili drugi na listi po učestalosti malignih tumora digestivnog trakta. Spada među najčešćih tipova karcinoma od kojeg obolevaju ljudi u Srbiji. U Srbiji se godišnje registruje više od 4500 novih slučajeva obolelih od raka debelog creva, a svake godine od njega umre oko 3000 ljudi.
Razvija se u debelom crevu ili rektumu, a obično počinje kao benigni polipi, koji se vremenom može transformisati u zloćudni tumor.
Iako je ova bolest ozbiljna, ranije otkrivanje, prevencija i napredne terapije značajno povećavaju šanse za izlečenje i preživljavanje.
Na početku, rak može biti asimptomatski, što znači da ljudi često nisu svesni da imaju rak dok se ne razviju ozbiljniji simptomi ili dok bolest ne pređe u napredniju fazu. To je jedan od razloga zašto je redovno testiranje i preventivni pregledi izuzetno važni, naročito za osobe starije od 50 godina ili one sa porodičnom istorijom raka debelog creva.
Uzroci i faktori rizika nastanka raka debelog creva
Uzrok nastanka kolorektalnog karcinoma još uvek nije potpuno razjašnjen. Međutim, smatra se da se razvija kao rezultat kombinacije naslednih faktora, uticaja životne sredine, ishrane i životnih navika.
Faktori rizika
Postoji nekoliko faktora koji mogu povećati rizik od razvoja raka debelog creva:
- Starost - osobe iznad 50. godine života imaju povećan rizik za nastanak karcinoma debelog creva
- Porodična istorija - ako neko u porodici ima rak debelog creva, postoji veći rizik od obolevanja.
- Pol - iako oba pola mogu oboleti, muškarci imaju nešto veći rizik od razvoja ove bolesti.
- Postojeći zdravstveni problemi - osobe sa inflamatornim bolestima crijeva (kao što su ulcerozni kolitis ili Kronova bolest) imaju veći rizik.
- Gojaznost i nezdrav način života - nedostatak fizičke aktivnosti, nepravilna ishrana (posebno bogata crvenim mesom), kao i prekomerno konzumiranje alkohola i pušenje povećavaju rizik za nastanak raka debelog creva
Simptomi raka debelog creva
Simptomi raka debelog creva mogu varirati i zavise od lokalizacije tumora u crevu i stadijumu bolesti:
- krvarenje u stolici
- neredovne stolice
- tanke stolice (kao olovka)
- Neobjašnjiv gubitak težine
- Umor i slabost
- Bol u abdomenu ili nelagodnost u stomaku
- Osećaj nepotpunog pražnjenja creva
- Opstipacija i proliv
- nadutost stomaka
- odsustvo gasova i stolice
Najčešće, prvi i jedini simptom kolorektalnog karcinoma može biti malaksalost i umor, uzrokovani manjkom krvi zbog dugotrajnog, skrivenog krvarenja u stolici. Jedan od ključnih izazova u dijagnostici i ranom otkrivanju tumora debelog creva je to što krv u stolici često tumače kao posledicu hemoroidalne bolesti. Nažalost, mnogi lekari opšte prakse postavljaju ovu dijagnozu i bez obavljanja detaljnog pregleda.
Dijagnoza raka debelog creva
Rak debelog creva može se otkriti putem različitih dijagnostičkih testova, ali najpouzdanija i najčešće korišćena metoda je kolonoskopija. Ova procedura omogućava lekarima da detaljno pregledaju unutrašnjost debelog creva i rektuma, identifikuju eventualne abnormalnosti i uklone polipe pre nego što postanu zloćudni. Dijagnoza karcinoma se često postavlja upravo tokom kolonoskopije, kada se uoči tumorska promena sa koje se uzima isečak tkiva za biopsiju. Biopsija je ključna za određivanje tačne lokacije tumora, njegovog izgleda i tipa, što je od suštinskog značaja za dalji tok lečenja.
Od laboratorijskih nalaza, anemija može biti jedini znak prisustva karcinoma, naročito kada je tumor smešten u predelu cekuma. Brzina sedimentacije eritrocita (SE) često ostaje u granicama normale, dok povišen nivo alkalne fosfataze može ukazivati na postojanje metastaza u jetri.
Takođe uz pomoć CT skenera ili magnetnom rezonancom abdomena se mogu otkriti tumori u debelom crevu.
Ponekad se karcinom debelog creva otkrije tek tokom operacije, koja se izvodi zbog akutnih simptoma poput bolova, krvarenja ili crevne opstrukcije.
Lečenje karcinoma debelog creva
Konzilijum igra ključnu ulogu u odlučivanju lečenju pacijenta sa rakom debelog creva. Nakon postavljanja dijagnoze konzilijum se saziva da bi se odredila optimalna terapija – da li će pacijent ići prvo na operaciju, hemoterapiju, zračenje ili kombinaciju tretmana.
Konzilijum obično čine različiti stručnjaci: onkolog, hirurg, radiolog, gastroenterolog, patolog… – svi zajedno donose multidisciplinarnu odluku.
Tokom lečenja, konzilijum se može ponovo sazvati da se proceni efikasnost terapije i eventualno izvrše izmene u planu.
U kasnijim fazama, koristi se i za planiranje daljeg praćenja, dodatne terapije ili palijativne nege ako je potrebno.
- Hirurško lečenje - u mnogim slučajevima, operacija je prvi korak, kojom se uklanja tumor i deo zahvaćenog tkiva. Ako je rak lokalizovan, hirurg može izvesti operaciju i rešiti problem. Anemiju treba preoperativno korigovati transfuzijama.
- Hemoterapija - hemoterapija se koristi da uništi preostale kancerogene ćelije i spreči širenje bolesti. Ona se obično koristi nakon operacije, ali može biti i primarna opcija u naprednim fazama bolesti.
- Radioterapija - zračenje se koristi kako bi se uništile ćelije raka pre ili posle operacije, posebno kod raka rektuma.
- Imunoterapija i ciljana terapija - ove metode mogu biti opcija za pacijente sa naprednijim rakom debelog creva, koji ne reaguje na standardne tretmane.
Pacijent koji je operisan od raka debelog creva mora da ide redovno na kontrole u zavisnosti od stadijuma i vrste kancera. Pored pregleda i laboratorijskih analiza, prate se ultrazvukom organi u abdomenu i po potrebi se radi skener ili magnetna rezonanca abdomena i male karlice. Rade se i kontrolne kolonoskopije.
Obavezno se uzimaju tumorski markere CEA i CA 19-9 na startu, kada se postavi dijagnoza raka debelog creva. Porast tumorskih markera posle uspešnog lečenja, može da pobudi sumnju na povratak bolesti.
Prevencija
Iako ne postoji način da se potpuno spreči rak debelog creva, postoji nekoliko koraka koje se mogu preduzeti kako bi se smanio rizik:
- Redovni pregledi - kolonoskopija, koja je najprecizniji test za otkrivanje raka debelog creva, preporučuje se jednom godišnje nakon 50. godine, ili ranije ako postoji porodična istorija bolesti.
- Zdrav način života - održavanje zdrave telesne težine, redovno vežbanje (najmanje 3 puta nedeljno), smanjenje unosa alkohola i prestanak pušenja mogu značajno smanjiti rizik.
- Ishrana - preporučuje se ishrana bogata voćem, povrćem i vlaknima, a smanjenje unosa crvenog mesa i prerađenog mesnih proizvoda može biti korisno radi smanjenja rizika za nastanak raka debelog creva.
- Najmanje pet procija svežeg voća i povrća dnevno
- Jednom nedeljno treba uzimati brokoli i kupus
- Najviše tri puta nedeljno uzimati crveno meso
- Smanjiti u potpunosti unos iznutrice i suhomesnate proizvode
- Često uzimanje ribe i živinskog mesa
- Vitamina D i kalcijum - postoje dokazi koji sugerišu da dovoljna količina vitamina D i kalcijuma može smanjiti rizik od raka debelog creva.
Sekundarna prevencija karcinoma debelog creva obuhvata polipektomiju, koja uklanjanjem benignih tumora značajno smanjuje rizik od razvoja raka debelog creva, sa smanjenjem od 76-90 odsto u odnosu na očekivani rizik.
Prognoza karcinoma debelog creva u velikoj meri zavisi od stadijuma u kojem se bolest otkrije. Ako se rak dijagnostikuje u ranoj fazi, šanse za izlečenje su značajno veće, a stopa preživljavanja može biti vrlo visoka. U slučajevima kada je rak u naprednijem stadijumu, prognoza je obično lošija, ali zahvaljujući napretku u medicinskim tehnologijama i terapijama, mnogi pacijenti danas mogu da žive duže i imaju bolji kvalitet života.
Rak debelog creva se često može izlečiti ako se dijagnostikuje na vreme. Regularni pregledi, poput kolonoskopije i analiza krvi, su od esencijalne važnosti u prevenciji i ranom otkrivanju bolesti. Posebnu pažnju treba posvetiti simptomima, jer pravovremeno lečenje značajno povećava šanse za izlečenje i bolji kvalitet života.
U Specijalnoj bolnici P.A.R.K.S. Novi Sad pružamo dijagnostiku, hirurško lečenje i ostale potrebne analize u vezi raka debelog creva, sa savremenim uređajima i timom stručnjaka. Nakon pregleda, pružamo vam detaljna objašnjenja i savete za dalji tretman, kako bi vaš zdravstveni put bio što sigurniji.
Za sve informacije i zakazivanje pregleda, pozovite nas na +381 21 402 539 ili nas posetite na adresi Subotička 41, Novi Sad.
